Wat gebeurt er in je compostbak? Het composteerproces eenvoudig uitgelegd
Rajco van WijkStel je voor dat je een compostbak vult met allerlei groente- en fruitresten, tuinafval en ander organisch materiaal. Wat er dan gebeurt, is eigenlijk een fascinerend natuurlijk afbraakproces waarbij bacteriën, schimmels en andere micro-organismen samenwerken om het materiaal om te zetten in voedzame compost voor je tuin.
Fase 1: De Snelle Start en Warme Fase
Wanneer je de compostbak snel vult met veel vers organisch materiaal, zoals gras, groenteresten en bladeren, beginnen aerobe bacteriën (die zuurstof nodig hebben) meteen met het afbreken van de eenvoudig afbreekbare stoffen, zoals suikers en eiwitten. Dit proces produceert warmte, soms kan de temperatuur oplopen tot wel 60-70°C. Deze hitte is gunstig omdat het ziektekiemen en onkruidzaden doodt.
De eerste bacteriën die actief zijn, zijn de zogenaamde thermofiele bacteriën, die goed gedijen bij hoge temperaturen. Terwijl zij werken, breken ze complexe organische stoffen af in eenvoudiger verbindingen.
Fase 2: Schimmels en Wormen Nemen Over
Naarmate de eenvoudig afbreekbare stoffen zijn opgebruikt, daalt de temperatuur in de compostbak. Dit is het moment waarop schimmels en actinobacteriën (een soort bacteriën die goed zijn in het afbreken van lignine en cellulose) het overnemen. Schimmels spelen een cruciale rol bij de afbraak van houtachtige materialen, zoals takjes en bladeren, die moeilijker af te breken zijn.
Wormen, zoals de tijgerworm, verschijnen ook in deze fase, vooral als de temperatuur verder daalt. Ze helpen door het organische materiaal fysiek af te breken, te vermengen en te beluchten. Hun uitwerpselen, wormenhumus, zijn extreem rijk aan voedingsstoffen.
Composteerproces in volle gang met vers tuinafval en dampende compostbak
Wat Als De Compostbak Niet Warm Wordt?
Wanneer een compostbak niet warm wordt, kan dat verschillende oorzaken hebben:
-
Te weinig stikstofrijk materiaal: Compost heeft een goede balans nodig tussen stikstofrijk (groen materiaal zoals groenteresten) en koolstofrijk materiaal (bruin materiaal zoals bladeren en stro).
-
Te weinig volume: Een te kleine hoeveelheid organisch materiaal kan ervoor zorgen dat het niet warm genoeg wordt om het composteerproces goed op gang te brengen.
-
Onvoldoende beluchting: Zonder zuurstof kunnen de aerobe bacteriën niet goed werken.
- Te droog of te nat: Het vochtgehalte moet optimaal zijn. Te droog remt het microbieel leven, terwijl te nat kan leiden tot anaerobe processen (zonder zuurstof) waarbij geurige, rottende geuren vrijkomen.
Bij lage temperaturen werken de afbraakprocessen langzamer. Mesofiele bacteriën en schimmels blijven actief, maar het duurt veel langer voordat het materiaal volledig is afgebroken.
Rijpingsfase en Wanneer Compost Klaar Is
Tijdens de laatste fase, de rijpingsfase, is het meeste organisch materiaal al afgebroken. De temperatuur is nu gedaald tot omgevingstemperatuur en micro-organismen zoals schimmels en actinobacteriën breken de laatste complexe stoffen af. Wormen kunnen deze fase domineren en de compost verder verteren.
Compost is klaar wanneer:
- Het materiaal donkerbruin tot zwart is.
- Het kruimelig aanvoelt en naar bosgrond ruikt.
- Je de oorspronkelijke materialen niet meer kunt herkennen.
Deze rijpe compost is stabiel en rijk aan humus, voedingsstoffen en micro-organismen, perfect om in je tuin te gebruiken voor gezonde plantengroei!
Warm of Koud Composteren?
Kortom: het maakt dus niet uit of je compostbak warm wordt of niet, uiteindelijk breekt alles af. Koud composteren duurt alleen wat langer dan warm composteren. Treur dus niet als jouw compostbak niet heet wordt, want ook met deze methode maak je prachtige, voedzame compost voor je tuin.
Wil je toch de hitte opdrijven, zelfs in een kleine tuin? Kijk dan eens naar een HOT BIN, een geïsoleerde compostbak die het composteerproces versnelt door warmte vast te houden. Lees ook: Welke compostbak past bij jouw tuin?
👉 Om verder te lezen over composteren, bekijk dan mijn compostserie
Aantal vragen in het kort
Hieronder vind je de korte antwoorden op een aantal vragen over dit onderwerp:
Wat is het voordeel van de warme fase in het composteerproces?
De warme fase wordt geactiveerd door thermofiele bacteriën die snel suikers en eiwitten afbreken. De temperatuur kan oplopen tot 60-70°C. Deze hitte is zeer gunstig omdat het ziektekiemen en onkruidzaden doodt, wat essentieel is voor het maken van schone, veilige compost voor de moestuin. Zonder deze hitte blijven ze leven.
Waarom wordt mijn composthoop niet warm genoeg?
Dit kan komen door te weinig volume, een slechte balans tussen stikstofrijk (groen) en koolstofrijk (bruin) materiaal, of onvoldoende beluchting. Bij lage temperaturen vertraagt het proces. Je kunt de hitte opdrijven door meer groen materiaal toe te voegen en de hoop om te zetten voor zuurstof. Te droog of te nat zijn ook vaak oorzaken.
Hoe weet ik dat mijn compost klaar is om te gebruiken?
Rijpe compost is stabiel en veilig voor je planten. Je herkent het aan de volgende kenmerken: het is donkerbruin tot zwart, voelt kruimelig aan en ruikt naar bosgrond. Je moet de oorspronkelijke materialen (zoals groenteresten of bladeren) niet meer kunnen herkennen. Zelfs als het proces koud verliep, moet de compost deze eigenschappen hebben.
Wat gebeurt er als de compost afkoelt (Fase 2)?
Wanneer de temperatuur daalt, nemen schimmels en actinobacteriën de overhand. Zij breken de complexe, houtachtige stoffen zoals lignine en cellulose verder af. Ook verschijnen wormen, zoals de tijgerworm, die het materiaal vermengen en beluchten, en humusrijke uitwerpselen produceren. Dit is de rijpingsfase van de compost.
